Stad vol verlangen | 30.01.2024 | 20:00 - 21:30 uur | Thiemeloods
Nijmegen profileert zich als Waalstad, maar klimaatscenario’s voorspellen dat de titel ‘waterstad’ de lading in de toekomst beter zal dekken. Hoe ziet de Waalstad en zijn omgeving er over honderd jaar uit, en hoe kunnen architectuur, de verbeelding en verhalen bijdragen aan het uitdragen van een nieuwe identiteit als waterstad? Op 30 januari luisterden we naar landschapsarchitect Mathieu Schouten, klimaatonderzoeker Wim Timmermans, architect Koen Olthuis en neerlandica Lotte Jensen en verlangden we naar een toekomst met het water.
Wim Timmermans, klimaatonderzoeker voor de Groene Metropoolregio, bepleitte toekomstgericht denken. Met een stevige klimaatverandering in het vooruitzicht ontwikkelde Timmermans een toekomstvisie voor 2120, over 100 jaar. Zijn de maatregelen die nu worden genomen binnen klimaatbestendige architectuur wel genoeg om nog 100 jaar vooruit te kunnen? Toen Timmermans deze vraag aan ontwerpers en stedenbouwkundigen stelde, kwamen zij tot de conclusie dat er voor deze termijn nog onvoldoende wordt gedaan.
Bij de toekomstvisie 2120 was het formuleren van een visie op basis van de landschapssystemen een belangrijk uitgangspunt. Het ging er niet zozeer om dat de toekomstvisie precies voorspelt hoe de regio er in 2120 uitziet, maar om het aanwakkeren van het debat rond dit thema. Ook proberen ze beleidsmakers en experts te doordringen van het feit dat de beslissingen die nu worden genomen, effecten hebben op de regio over 100 jaar. Belangrijk hierin is dat er ruimte blijft bestaan voor de rivier, die een grote rol gaat spelen gezien de voorspelde zeespiegelstijging. Ook moet er een breed woningprogramma komen, om alle typen bewoners te voorzien van hun woning.
Landschapsarchitect Mathieu Schouten vervolgde de avond. Het rivierengebied is van groot belang voor het landschap van Nederland en dit moet centraal staan in de te nemen beslissingen. Sinds de hoogwaterstand in 1995 is Nijmegen deel geworden van het nationaal programma ‘Ruimte voor de rivier’. Dat heeft ervoor gezorgd dat de rol van het water altijd centraal is gebleven. Tot nu toe zijn we voornamelijk bezig geweest met meer water, maar de toenemende droogte is ook een groot probleem.
Schouten noemde vele plannen waarin water altijd centraal heeft gestaan: plannen om levende rivieren te maken en om Nijmegen en Arnhem als dubbelstad te laten functioneren door de gedeelde functie van het water. In het noorden van de stad is ook ruimte voor de drijvende stad, beveelde Schouten aan. Maar hoe kunnen we dit doen?
De vooroplopende architect die hier een antwoord op bood was Koen Olthuis van Waterstudio. ‘Wat zouden we zijn als we geen innovaties hadden? Dan hadden onze steden er compleet anders uitgezien. Als wij naar de stadsevolutie kijken van de afgelopen 100 jaar dan zijn er hele grote sprongen geweest. Van elektriciteit, tot transport, tot het verticaal bouwen.’ Voor Olthuis is het al lang duidelijk wat de volgende innovatieve sprong moet worden: we moeten meer gebruik gaan maken van bouwen op water. Het wateroppervlak biedt veel onbenutte ruimte, die de oplossing kan bieden voor de huidige woningbouwopgave en de zeespiegelstijging.
Daarin staat innovatie van techniek centraal: ze ontwikkelen zelf de technieken die nodig zijn om wonen op het water naar een volgend niveau te tillen, bijvoorbeeld systemen die woningen stabiliseren bij schommelingen in de waterstand. In de Malediven worden momenteel flexpods ontwikkeld, verplaatsbare woningen die voor 10-15 jaar beschikbaar worden. Olthuis bekritiseerde de Nederlandse overheid vanwege het gebrek aan flexibiliteit en ontvankelijkheid voor bouwen op water. Volgens hem moet deze revolutionaire vorm van bouwen eerst economisch winstgevend worden voordat er in Nederland pas echt oor naar is.
Neerlandica Lotte Jensen, die onlangs een boek schreef over onze historische relatie tot het water, sloot de avond af met drie verschillende manieren om naar onze relatie met het water te kijken. De eerste is het technologische frame: hierin hebben wij controle over het water en lossen we met technologie alles op. De tweede manier is het apocalyptisch frame, dat stelt dat wij door de stijgende zeespiegel langzaam maar zeker ten onder zullen gaan. Dat apocalyptisch frame hangt samen met het idee dat ons eigen gedrag tot deze klimaatcrisis heeft geleid: ‘een nieuw zondebesef in een seculier jasje.’ Het derde frame is het ecologische frame, waarin de natuur steeds meer ruimte krijgt - zoals bijvoorbeeld het project ‘Ruimte voor de rivier’. Ook hier is de technologie een belangrijke drijfveer. ‘Het is belangrijk dat we ook nieuwe verhalen gaan vertellen’, vervolgde Jensen, ‘en dit kan wellicht een verhaal zijn van een amfibische cultuur.’
Datum: dinsdag 30 januari
Tijd: 20:00 – 21:30 uur
Locatie: Thiemeloods, Leemptstraat 34, Nijmegen
Dit programma is onderdeel van de themareeks ‘Stad vol verlangen’. Daarin onderzoekt ACN hoe het verlangen van de stad weer aangewakkerd kan worden, om te verleiden tot een toekomst gebouwd is op een fundament van dichtbij, klein, minder en samen.
Beeld: Martine van Moûrik en Fee de Vos