Afslag Maas-Waal
Habitat | podcast
Waar de waarde van de Waal voor Nijmegen inmiddels gemeengoed is geworden, gaat dat voor het Maas-Waalkanaal nog niet op. Dit dertien kilometer lange kanaal, dat de Waal bij Nijmegen verbindt met de Waal bij Heumen ter hoogte van Weurt, staat vooral bekend als harde barrière tussen stadsdeel Dukenburg en Lindenholt enerzijds, en de rest van de stad anderzijds. Waar de Waal identiteitsbepalend is voor de stad, is het kanaal een min of meer zakelijke doorvoerroute. Tegelijkertijd vormt het kanaal een scheiding in de stad: er leven mensen ‘voor’ en ‘achter’ het kanaal. Zo wordt het althans vaak verwoord. In de zesdelige podcast Afslag Maas-Waal verkennen ACN en Besiendershuis het heden en de toekomst van het kanaal.
Fysieke en mentale grens
Al decennialang leeft de wens bij bewoners aan beide zijden van het kanaal om iets van de oude verbinding opnieuw zichtbaar te maken. Aan de oostkant van het kanaal bevindt zich het grootste deel van Nijmegen, waaronder het centrum; aan de westkant bevinden zich twee grote stadsdelen die zijn gebouwd vanaf de jaren ‘60, Dukenburg en Lindenholt. Opmerkelijk is dat deze twee stadsdelen duidelijk een ander karakter hebben dan de rest van de stad: het kanaal vormt een fysieke grens en een mentale barrière. De mensen stemmen er anders, wonen er anders, leven er anders.
Ook de fysieke afstand van deze wijken naar het oude stadscentrum is groot – ongeveer acht kilometer, doordat de stad zich vanaf de Tweede Wereldoorlog volledig a-concentrisch ontwikkelde. Het kanaal is een verbinding die een scheiding is geworden. Waar de rivier de Waal een bijna eeuwige natuurlijke waterweg is, is het kanaal een relatief recente menselijke ingreep in het landschap die grote maatschappelijke, stedenbouwkundige en sociale sporen trekt.
Kanaalzone in transitie
Uit het Ambitiedocument Kanaalzone-Zuid, dat gemeente Nijmegen, PosadMaxwan en SITE Urban Development in 2021 opstelden, spreekt de wens van bewoners om het kanaal als centrale plek in te richten voor ontspanning, ontmoeting en verblijf, en om de verbinding tussen beide kanten van het kanaal te verbeteren. Dat moet gebeuren met een nieuw programma voor wonen, werken en recreëren, waarbij ook ruimte is voor rust en natuur. Inmiddels gaat het eerste belangrijke project aan het kanaal in Winkelsteeg – kanaalknoop Zuid – bijna van start.
Deze verlangens spelen zich af tegen de achtergrond van grote ruimtelijke en sociale grote uitdagingen, in een steeds verder polariserende samenleving. De wens van de gemeente om de stad weer ‘bij elkaar te trekken’ staat op gespannen voet met krapte op de woningmarkt, kansenongelijkheid en de ruimtevraag voor wonen, industrie, klimaat en energie. Hoeveel ruimte is er rondom het Maas-Waalkanaal voor alles en iedereen? En hoe houden we de wijken rondom het kanaal betaalbaar en rechtvaardig?
Podcastmakers Dennis Gaens en Jozien Wijkhuijs
Foto's: Jozien Wijkhuijs
De podcast
In een zesdelige podcastserie leggen ACN en Besiendershuis bloot hoe het Maas-Waalkanaal een harde grens in de stad is geworden en welke ideeën er bestaan om die grens te beslechten. Podcastmakers Dennis Gaens en Jozien Wijkhuijs halen verhalen op bij mensen die met, langs en op het kanaal leven: van omwonenden, schippers, recreanten en beleidsmakers tot ontwerpers. Ze varen mee op een boot en leggen bijzondere contacten om verhalen op te halen over hoe het huidige kanaal wordt beleefd, wat de fysieke tweedeling voor bewoners betekent en wat de dromen zijn voor een toekomst met het kanaal. Zo spreken Gaens en Wijkhuijs in de podcast met bewoner Laurens Hendriks, schipper Jos Geutjes, stedenbouwkundigen Ilja van Soest en Wander Hendriks en de wijkregisseurs van de stadsdelen grenzend aan het Maas-Waalkanaal.
De journalistieke zoektocht start in aflevering 1 met een duik in de geschiedenis van het Maas-Waalkanaal, een forse, economisch gedreven ingreep in het landschap met grote gevolgen voor de omliggende gemeenschappen. In de tweede aflevering onderzoeken Gaens en Wijkhuijs de verschillen in architectuur en stedenbouw aan weerszijden van het kanaal en de invloed daarop van het kanaal. Ze spreken met stedenbouwkundigen van gemeente Nijmegen over de keuzes die ten grondslag liggen aan stadsdeel Dukenburg en blikken vooruit op de ontwikkeling van Winkelsteeg en Kanaalzone-Zuid. Thema’s die in de overige vier delen van de podcast aan de orde komen zijn het kanaal als vermeende politieke scheidslijn, het belang van de industriehaven en gentrificatie.
Aflevering 1 en 2 worden in het eerste kwartaal van 2025 gepubliceerd. Ook staat er in het najaar een fietstocht op de planning langs het Maas-Waalkanaal onder leiding van beide podcastmakers en stedenbouwkundigen Ilja van Soest en Wander Hendriks. Tijdens deze expeditie verkent ACN de toekomst van het gebied en ontmoeten we onderweg bewoners die hun verhaal delen.