Wrap-up jaarprogramma met Rijksadviseur Wouter Veldhuis
ACN presenteert | terugblik
Dit jaar agendeerde ACN hoe Nijmegen groen kan groeien door te krimpen waar nodig. Met uiteenlopende experts zochten we naar kansen voor een gezonde stad die de impact op de leefomgeving tot een minimum beperken, of er juist nieuwe waarde aan toevoegen. Op 12 december bespraken we de belangrijkste thema’s uit ons jaarprogramma met Wouter Veldhuis, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, en luisterden we naar zijn visie op groei.
“We staan aan het begin van een noodzakelijke transitie: van een economie gericht op welvaart naar een economie gericht op welzijn,” opende Rijksadviseur Wouter Veldhuis de avond. In deze welzijnseconomie moeten gemeenschappen weer een centraal onderdeel gaan vormen, waarin mensen zorgen voor een circulair leefmilieu. Voor deze visie is er als eerste letterlijk ruimte nodig, ruimte die er nu niet is. Wederkerigheid gaat niet om de transactie van geld, maar om de sociale relaties. Veldhuis herinnerde de zaal eraan dat zo’n principe van leefbaarheid in de grondwet verankerd is: in artikel 21 staat dat de staat de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu als taak heeft. Maar vaak is het helemaal niet duidelijk wanneer en hoe beleidsmakers zich hieraan moeten houden.
We moeten terug naar de essentie van ons leefbare milieu, en dat begint volgens Veldhuis met een visie waarin het landschap centraal staat. De bodem- en watersturende visie serieus nemen is niet geen hobby die je er zomaar bij neemt, vervolgde Veldhuis: “Dit gaat over bestaanszekerheid in de meest basale vorm, het gaat over droge voeten en werkende ecologische systemen waarin we ons voedsel produceren.”
Daarna analyseerde Veldhuis de lagen binnen het grote systeem. De eerste laag wordt gevormd door de bodem en het water, een proces dat duizenden jaren aan landschapsvorming heeft doorlopen. Boven op deze bodemlaag ligt een tweede laag, namelijk de laag met netwerken die we hebben aangelegd in het verloop van onze recente geschiedenis. Deze netwerken zijn verankerd in onze leefomgeving en hebben een kortere omlooptijd, maar hebben wel degelijk impact op de langere termijn. Bijvoorbeeld: een spoorlijn aanleggen om op de korte termijn enkele duizenden woningen te bouwen, kan op de langere termijn een toename betekenen van honderdduizenden woningen. Daarna kwamen we bij de derde laag, die van de occupatie: de laag met de kortste omlooptijd. Hier gaan nieuwe bouwculturen, zoals biobased bouwen, een belangrijke rol in spelen. Zo zag Veldhuis bij een recente prijsvraag dat de hele lineaire bouwcultuur steeds meer plaats maakt voor een circulaire bouwcultuur, vooral als het rijk hierin sturend is.
Om dit te bereiken moeten de politici in Den Haag ook onderling deze wederkerigheid laten zien, stelt Veldhuis. Geen tafels waarbij elke sector vanuit zijn eigen logica een plan maakt, maar een gezamenlijke aanpak op basis van de systeemlogica. Het integrerende werken, dat eigenlijk pas in de laatste jaren in Den Haag is ontstaan, moeten we behouden in de komende tijd. We zijn geen calculerende burgers die alles naar zich toe willen harken, we bestaan juist in de omgeving met onze medemens.
Het belangrijkste kernbegrip is voor Veldhuis de nabijheid. Het is ontzettend belangrijk dat de sleutelonderdelen van onze levens nabij zijn, en daar heeft Nederland eigenlijk een erg slechte omslag in gemaakt. Met het idee van economische groei zijn belangrijke faciliteiten als ziekenhuizen, scholen en huisartsen verplaatst naar grotere locaties. Als we een rechtvaardige stad willen voor iedereen moet die nabijheid weer worden verhoogd, zodat we weer een gevoel van een lokaal en gezamenlijk leefmilieu krijgen. Veldhuis sluit af met een citaat van geograaf David Harvey: de rechtvaardige stad is een plek waar we het recht hebben om onszelf te veranderen door de stad te veranderen.
In het gesprek met gespreksleider Silke Spierings, Wouter Veldhuis en wethouder Noël Vergunst kwam het belang van het begrip nabijheid nogmaals aan bod. De term verdichting is te nauw gerelateerd aan begrippen als verstikking en ophoping, stelde Vergunst. Verdichting als nabijheid nodigt uit tot een gevoel van gemeenschap. Zo vervolgde Vergunst: het is eigenlijk bijzaak hoeveel woningen erbij komen, maar toch blijven we door onze wens om alles te meten vastklampen aan cijfers. We moeten veel meer praten in termen van de bedoeling. Nijmegen heeft de ambitie om meer circulair te gaan bouwen.
Dit programma is onderdeel van ‘New Dawn: krimpen voor de groeiende stad’. Het komende jaar onderzoekt ACN hoe de stad groen kan groeien door te krimpen waar nodig, om zo bij te dragen aan een stad die snoeit, groeit en bloeit.
댓글