ACN presenteert | terugblik 08.03.2023
Afgelopen winter gebruikten we een kwart minder gas dan het jaar ervoor. Dat moest ook wel: de gas- en energiecrisis zette bewoners van slecht geïsoleerde woningen financieel onder druk. Nu energieprijzen niet meer zullen dalen en de zomer steeds vaker vraagt om verkoeling besprak ACN drie perspectieven op energiezuinig wonen: isoleren, verkoelen en consuminderen. Tijdens een sfeervolle avond in de Thiemeloods spraken architect Eva Stache, communicatiewetenschapper Puk van Meegeren, de EnergieFixers van gemeente Nijmegen en aannemer Jan van de Veerdonk over energiezuinig wonen.
Illustratie: Drip for Drip
Deksel op de pan
Het verduurzamen van een huis is een uitdaging. ‘Het gebrek aan kennis is nu het grootste probleem’, opende Van Meegeren van Milieu Centraal. Men grijpt nu soms naar onzinnige of ongezonde alternatieven zoals stoppen met ventileren of een petroleum. Een huis gebruikt gemiddeld 1200 kubieke meter gas en 2.500 kilowattuur aan stroom, vertelde hij. Omgerekend betekent dit dat vijfzesde deel van je energieverbruik gas is, en slechts eenzesde elektriciteit. Van dit gasverbruik gaat er slechts drie procent naar koken, 27 procent naar het warme water verbruik en zeventig procent naar het verwarmen van je woning.
‘Als mensen gaan letten op details, vergeten ze vaak dit grotere plaatje. Wel of niet de deksel op je pan leggen tijdens het koken maakt geen wereld van verschil voor je energieverbruik.’ Met de zogenaamde 19-15-5-regel richt Milieucentraal zich ook op gedragsverandering bij bewoners, vertelde Van Meegeren, een regel die steeds meer gemeengoed wordt. Het houdt in dat je je verwarming op negentien graden zet als je thuis bent, op vijftien graden als je weg bent of gaat slapen en dat je maximaal vijf minuten doucht.
‘Wat zijn nou de grootste valkuilen bij het verduurzamen van de eigen woning?’, vroeg gespreksleider Silke Spierings aan Van Meegeren. ‘Wat vooral opvalt is dat mensen angstig zijn om grote investeringen te doen en als ze dat dan doen, alleen hun spaargeld daarvoor willen gebruiken’, lichtte hij toe. ‘Lenen is voor milieuvriendelijke investeringen vaak veel voordeliger dan mensen denken. Ook overschatten de meeste mensen hoe goed geïsoleerd hun woning nou eigenlijk is.’
Laaghangend fruit
In het tweede deel van de avond ging Spierings in gesprek met Loes van Wersch, regisseur verduurzamen bebouwde omgeving (gemeente Nijmegen) en energiefixer Joost Smit over de aanpak van energie-armoede, door bewoners te helpen die het zwaarst getroffen worden door de energiecrisis: degenen met weinig te besteden die wonen in slecht geïsoleerde huizen. We creëren zogenaamde ontzorgingspakketten en adviseren bewoners hoe ze gemakkelijk zelf kunnen isoleren, vertelden ze. De woorden van Van Meegeren resoneerden nog bij Van Wersch: er zijn veel manieren om je woning te verduurzamen, maar juist dit vinden mensen moeilijk. Ze worden onzeker door alle keuzes die er voorhanden zijn en verstijven. Zorg dus dat je samen een plan met ze maakt en voer dat stap voor stap uit, benadrukte Van Wersch.
Bewoners in bepaalde wijken, zoals in Zwaneveld en Hengstdal, kunnen zich aanmelden voor hulp van de zogenaamde EnergieFixers. Smit vertelde dat zij bewoners helpen met de simpele ingrepen in de eigen woning om energie te besparen. ‘De meest voorkomende oplossing die we aanbieden zijn folie achter radiatoren plakken en het dichten van de kieren.’ Vanuit de zaal reageerde een deelnemer dat het zinvol zou zijn als de gemeente op een soortgelijke manier als met de EnergieFixers ook betrokken zou kunnen zijn bij het verder verduurzamen van de eigen woning en het overstappen op een andere energiebron. ‘Medewerkers van het Energieloket bijvoorbeeld komen eigenlijk niet bij mensen thuis, wat wel nodig is om echt gepast advies te kunnen geven.’ Van Wersch erkende dat daar nog veel te behalen is.
De potentie van de plant
Hoe kunnen we ook in de zomer inzetten op verdere energiebesparing en voorkomen dat we energieslurpende airco’s installeren om de toenemende hitte het hoofd bieden? In het derde deel van het programma vertelde Eva Stache, architect en onderzoeker aan TU Delft, over de kracht van groen voor verkoeling. ‘In de zomer hebben we te maken met hitte én we hebben te maken met meer water door regenval,’ vertelde Eva Stache. ‘En dat heeft allemaal een relatie tot energieverbruik.’ De rol die planten en bomen kunnen spelen bij energiebesparing wordt grootschalig onderschat. Er zijn boekenkasten vol onderzoek naar het nut van groen, vervolgde Stache, maar jammer genoeg landt die kennis vaak niet buiten de universiteit. Zo zorgt de toepassing groen in, om en op gebouwen voor verkoeling, een beter mentaal welzijn en een aanzienlijk verhoging van de vastgoedwaarde.
In een stad hebben we weinig planten, veel steen is er weinig transpiratie door waterdamp, waardoor hitte niet weg kan en hitte-eilanden ontstaan. Sinds haar onderzoek zijn plant en waterpomp voor Stache synoniem geworden. ‘Een volwassen populier kan tot wel 1.500 liter per dag wegpompen’, vertelde ze. Als je dit zou willen namaken met een installatie, dan zou die 17.000 euro kosten om te maken en 2.000 euro per jaar om te onderhouden. Als we bomen weghalen voor nieuwbouw voegen we veelal vijf stenen oppervlakken toe: vier gevels en één dak. Dit nadelige effect wordt structureel over het hoofd gezien, vertelde Stache. Wat sommige ontwerpers nu beginnen te doen is het meerekenen van de maatschappelijke baten van groen in de financiën. Grote bedragen zijn gemoeid bij het toevoegen van groen en het onderhouden ervan, maar een bedrijf verdient dit gemakkelijk terug door alleen al het verminderde ziekteverzuim van het personeel mee te nemen in de berekening. Stache sloot sluit zich aan bij opmerkingen van Van Meegeren, Van Wersch en Smit: het grootste probleem is het gebrek kennis.
Zelf aan de slag
‘Mensen zoeken naar argumenten om te verduurzamen, maar wat ook een gegeven is, is dat we het verduurzamen van de eigen woning deels zelf moeten gaan doen’, vertelde de Nijmeegse aannemer Jan van de Veerdonk, die aan het einde van het programma aansloot voor een korte reactie. De agenda’s van vaklieden zitten propvol en we kampen tegelijkertijd met een gigantisch materiaaltekort. Het gevolg is, is dat je jezelf moet gaan scholen in het isoleren van je eigen woning. Van de Veerdonk vertelde over de spoedcursussen die hij geeft aan bewoners van slecht geïsoleerde woningen tijdens zelf georganiseerde informatieavonden. Zijn afsluitende boodschap: alle huizen zijn te verduurzamen, maar je moet het zelf gaan doen. Dus ga er mee aan de slag!
Dit programma is onderdeel van ‘New Dawn: krimpen voor de groeiende stad’. Het komende jaar onderzoekt ACN hoe de stad groen kan groeien door slimme innovaties en te krimpen waar nodig om zo bij te dragen aan een stad die snoeit, groeit en bloeit.