ACN college | 12.09.2023 | 20:00 - 21:30 uur | LUX
In hoeverre moet klimaatbestendigheid bepalend zijn voor architectuur? In 2023 nodigt ACN (interieur)architecten, kunstenaars en wetenschappers uit om te reflecteren op het thema ‘vorm volgt klimaat’. Op 12 september vervolgde Odette Ex, pionierend interieurarchitect en oprichter van Ex Interiors, deze collegereeks. Ze presenteerde haar visie op duurzaam ontwerp vanuit haar architectenbureau Ex Interiors, dat ze oprichtte in 1994. Ex bekritiseerde het huidige gedachtengoed van ‘meer, meer, meer’ en vecht voor een wereld van verbinding en samenwerking, in plaats van afscheiding en competitie. Kijk haar college hier terug.
Haar architectenbureau heeft een circulaire reis gemaakt, waarin ze specifiek het ontwerp van de Triodos bank uitlichtte: “We wilden bij dat ontwerp, dat vanaf moment één een holistisch ontwerp werd, in verbinding staan met de natuur, cultuur en economie.” Ze liet prachtige afbeeldingen zien van het ontwerp, dat feilloos binnen en buiten in elkaar laat overlopen. Ook ontwierp haar bureau ontwierp de “fl’exbox”, een flexwerkplek in de stad waar het draait om groen. Ze maakt daarin een stellig onderscheid tussen groei en bloei. Iets gaat pas bloeien als alles met elkaar verbonden is, en er een holistisch ontwerp en proces achter zit. Kijken met verwondering brengt ons automatisch in relatie met onze omgeving en met onszelf. Aansluitend aan dit project, rolde ze in het project What n’ext?. Dit project bracht landschapsarchitecten, interieurarchitecten en fabrikanten samen om een circulair project te maken.
“Heeft de aarde zijn samenwerkingsovereenkomst met de mensheid verbroken?” vervolgde Ex de avond. Ze bekritiseerde de grote optimisme-kloof waarin ze meent dat we leven. Zolang het met onszelf goed gaat, denken we allemaal dat het goed gaat, maar in de realiteit is dit absoluut niet het geval - en dat komt voornamelijk door het feit dat we geen aandacht meer hebben voor de wereld die zich buiten ons afspeelt. Ze stelde dit thema op scherp door verschillende voorbeelden te schetsen van onze overconsumptie, die paradoxaal genoeg maar blijft groeien. De paradox zit hem vooral in het feit dat we allemaal weten dat we moeten krimpen, maar tegelijkertijd nog meer waarde hechten aan onze ‘welverdiende vakantie’, en vervolgens, om maar een voorbeeld te noemen, massaal vluchten boeken naar het buitenland.
Het wijst er volgens Ex op dat we in afscheiding leven en niet in samenhang. We zien daarmee over het hoofd dat ook wij deel zijn van de natuur. Dit effect wordt erger gemaakt door het feit dat het mannelijke hier vooral centraal in staat. Neem bijvoorbeeld het idee van een ‘kunstgenie’, dat ook in de architectuur een terugkomend archetype is. Het gaat er dan om dat één geniale geest een wonderbaarlijk idee verzint en dit uitvoert. In de realiteit is het echter altijd een samenwerking, en dit is volgens Ex dan ook belangrijk om te benadrukken: “We moeten weg van het kunstgenie en op zoek naar kunstparticipatie”.
Ex heeft haar eigen stuk land waar ze elk jaar zaadjes plant, die uitgroeien tot prachtige boeketten. Vrouwelijke, fluïde, kwetsbare waardes ontbreken volgens haar. Het gaat er dus ook om dat we het systeem verbouwen naar een systeem zonder hiërarchie, waarin samenwerking centraal staat. Dit staat volgens haar in sterk contrast met plekken als Silicon Valley, dat is uitgegroeid tot een monster van winstmaximalisatie.. ‘Het geloof in data is haast religieus, we gaan er vanuit gaan dat de techniek alles wel op gaat lossen.’ Odette Ex pleit voor een full-stop die een einde maakt aan de overconsumptie.
Het gesprek met architect Paul van Hontem en architect Daan Bruggink stelde de vraag op scherp hoe veel we nog nodig hebben. Nog meer tafels, stoelen en muren gaan niet nog meer toevoegen aan de wereld. We hoeven niet nog meer kantoren bij te bouwen: blijf vooral thuis, dat hebben we geleerd tijdens corona. Bovendien is het probleem bij interieurontwerp dat bijna alle tafels en stoelen die worden neergezet splinternieuw moeten zijn: als er een krasje op zit, mag het niet worden gebruikt. In het gesprek voegde Ex daar nog een interessant punt aan toe: de competitie die architecten onderling met elkaar voeren is een rechtstreeks voorbeeld van die afscheiding. Het zou namelijk meer moeten gaan om de creatieve processen die daaraan ten grondslag liggen.
Tekst: Camiel Hendriks
Over Odette Ex
Odette X richtte in 1994 Ex Interiors op, dat sindsdien uitgroeide tot een toonaangevend bureau voor interieurarchitectuur door zijn visionaire en inspirerende aanpak van duurzaam ontwerpen. Ze ontwierp met haar team verschillende duurzame blikvangers, zoals het circulaire kantoor van Triodos Bank op landgoed de Reehorst en het Circl paviljoen op de Amsterdamse Zuidas.
Beeld: Sebastian van Damme
Het laatste ACN college in de reeks ‘vorm volgt klimaat’:
7 NOV 2023 | Jacob Voorthuis (TU Eindhoven)