10-02 / LUX 6 / 20.00-21.30 / 60 bezoekers
Dit jaar nodigt het ACN vijf spraakmakende architecten en beeldend kunstenaars uit om college te geven over hun vak en hun persoonlijke drijfveren. Onze eerste gast: Ninke Happel (Happel Cornelisse Verhoeven).
Happel vormde samen met Floris Cornelisse en Paul Verhoeven ongeveer een decennium geleden HCVA. Na ontvangst van een beurs nam het bureau de tijd om hun visie goed te doordenken. Ze besloten dat ze zich bezig wilden houden met architectuur op het snijvlak van openbare ruimte en privévertrekken, waarbij heden en verleden ‘elkaars eigenheid met terugwerkende kracht kunnen versterken’. Als illustratie voor hun voornemen inspireerde Gezicht op Delft met een fantasieloggia, van Daniël Vosmaer (1663).
Na de winst van een aantal open inschrijvingen en opdrachten, met name in België, wilde HCVA meedingen naar de ontwerpopgave voor De Lakenhal in Leiden. Ze waren jong en onervaren en benaderden – heel strategisch – de ervaren Julian Harrap Architects als partner. Dat bleek een uitstekende match.
Uitgangspunt voor de opgave: “We accepteren 400 jaar bouwgeschiedenis, maar gaan sturen op materiële expressie”. Ze haalden de ‘make-up’ aan oude verf van de pilasters om dichterbij het oorspronkelijke 17e-eeuwse beeld te komen. De Bentheimer zandsteen die daaronder vandaan kwam bleek zo smerig, dat een speciaal uit Engeland ingevlogen schilder voorstelde om de stenen dan maar geheel zwart te verven als ondergrond voor een nieuwe laag van minerale verf. Om recht te doen aan de oorsprong werden voor het voegwerk bovendien maar liefst 17 voegmonsters opgezet. Het pakte heel goed uit.
Naast de renovatie van de gevel lagen de grootste uitdagingen in het interieur. Om een intuïtieve – door daglicht gestuurde – routing te creëren, moest een deel van de monumentale binnenwereld wijken, waaronder de historische Joristrap. De ruimte die vrijkwam vormt nu de spil tussen de verschillende bouwdelen en epochen van de Lakenhal. Alles werd met de grootse zorg gerestaureerd of nieuw ingepast. Echokamers achter de open stootvoegen om de akoestiek te borgen en een klimaatsysteem in het high tech dak, zorgen ervoor dat de 17e-eeuwse geschiedenis schijnbaar vanzelfsprekend in stand wordt gehouden. Collectie en nieuw meubilair vertellen één verhaal. Leiden is met de renovatie naast een mooi museum ook een publieke ruimte rijker geworden.
Dan Cadix. In deze voormalige havenwijk van Antwerpen ontwierp Happel Cornelisse Verhoeven samen met Stephen Taylor Architects twee hoekgebouwen met in totaal 60 sociale woningen, een parkeergarage en een kinderdagverblijf. De gevel moest – net als in Leiden – licht vangen. Om dure vormstenen te vermijden, werden de erkers onder een hoek van 45 graden uitgezet. Dit maakte details mogelijk waarbij het buitenspouwblad in halfsteens orthogonaal metselverband toch het gewenste effect opleverde. Een speciaal voor het project bedachte ‘bezande kitvoeg’ voorkomt schaduwen tussen venster en gevel. Een goedkoper alternatief voor het voorgestelde natuursteen van de entree werd gevonden in een mooie tegel en een doordacht legpatroon. De bronzen deurklink en messing handrails haalden de realisatie wel; ze werden al héél vroeg in het bestek opgenomen.
Ten slotte liet Happel de net opgeleverde brandweerkazerne in de Antwerpse deelgemeente Wilrijk (B) zien. Een archetypische kazerne met een gevel van rood geglazuurde holle bouwstenen en een hybride houten en betonnen constructie. Dit maatpak voor de brandweer was vooral een interieuropgave: alles moest een vaste plek krijgen om het ritueel van uitrukken zo vloeiend mogelijk te laten verlopen. Geïntegreerde kastruimte en een combinatie van klassieke plinten en lijsten binnen een modern gematerialiseerde omgeving maken de kazerne tot een functionele én huiselijke omgeving.
Nadat het iconische beeld van de zijgevel een vlucht neemt op Instagram – het gebouw is inmiddels ‘vogelvrij’ en wordt heel vaak gedeeld – wordt binnen het bureau gereflecteerd op het doel van de praktijk. De vluchtigheid van het internet staat in groot contrast tot de traagheid en het continue leggen van dwarsverbanden, die noodzakelijk zijn voor goede architectuur. Het project wordt, zoals Ninke Happel het filosofisch samenvat, overgeleverd aan Chronos, het Griekse gezicht van onze haastige tijd. Terwijl je Kairos, de tegenpool van Chronos en symbool voor vertraging, rust en concentratie, soms juist bij zijn baard moet grijpen om een ruimere tijdsbeleving te ervaren. Dat is steeds opnieuw de kunst.
