ACN college | 07.06.2022
In het derde college van 2022 was architect Gijs de Cock van collectief Raamwerk te gast. Het Belgische bureau, dat De Cock samen met Freek Dendooven leidt, maakt ‘empathische architectuur’ met aandacht voor de wisselwerking tussen publiek en privaat en tussen open en gesloten. Raamwerk werkte aan diverse projecten voor particuliere en private opdrachtgevers en won verschillende Open Oproepen van de Vlaamse Rijksbouwmeester, waaronder het Jeugdontmoetingscentrum in Lichtervelde en Duinhelm in Oostende.
Het eerste project dat wordt getoond: Atelierwoning Mariakerke, is ontworpen i.s.m. Van Gelder Tilleman architecten.
Het werk van Raamwerk wordt gekenmerkt door puurheid, ambacht en menselijke schaal. Voordat de presentatie begon, vroeg inleider en tafelgast Paul van Hontum waar die brede visie vandaan komt. ‘De Architect is een van de weinige beroepen met een generalistische visie,’ antwoordde De Cock. ‘Uit veel domeinen proberen we een synthese te maken.’ Hij vergeleek het met een dirigent die alles overziet. Het is daarom ook dat, wanneer Van Hontum vroeg naar een specifieke inspiratiebron voor het bureau, De Cock geen antwoord kon geven. ‘Dat zou ongezond zijn, we willen een open blik houden.’
Meervoudige inspiratie
Die open blik kwam meteen terug in het eerste project waarmee De Cock zijn presentatie opende: een atelierwoning voor een beeldhoudster in Mariakerke, een deelgemeente van Gent. Daarbij was het bureau, dat daarvoor met Van Gelder Tilleman architecten samenwerkte, geïnspireerd door twee beelden – namelijk de menselijke maat uit de Griekse oudheid en de ornamenten van zuilen. Dat resulteerde in een bakstenen gevel met daarboven houten dwarsbalken als ornament. Die bakstenen zijn daarbij bewust ruw en imperfect, waardoor het aanzien van de gevel door de dag en met de seizoenen verandert.
Bij een ander woningproject in Gent – een voormalig afgeleefde carwash verborgen achter garageboxen en gevels – koos het bureau ervoor om een binnengebied te creëren door delen weg te halen. Zo ontstond een spel van nieuwe en oude openingen die met elkaar interveniëren, legde De Cock uit. Ook in het ontwerp zijn de meerdere oude lagen – voormalige stenen muren, oude hoge plafonds – behouden en aangevuld met nieuwe ideeën, muren en glazen wanden. In de woonontwerpen van Bureau Raamwerk gaan stenen en houten constructies vaak samen, geïnspireerd op de directe bouwwijze van architectenduo Alison en Peter Smithsons – zoals te zien in het ontwerp Upper Lawn Pavilion (1959-1962).
Menselijke maat
Het bureau heeft ook publieke opdrachten gedaan, zoals een jeugdcentrum in het Vlaamse dorp Lichtervelde. Daarbij werd gekozen voor geschakelde ruimten, vertelde De Cock, op een trapsgewijze manier waardoor elke ruimte een eigen atmosfeer krijgt. Zo voelt iedereen zich in elke ruimte op zijn of haar gemak, zonder dat mensen weggestopt worden. Dit komt het best naar voren in het ontwerp voor Duinhelm in Oostende. Voor dit nieuwe thuis voor veertig mensen met een beperking werd gedacht vanuit de mogelijkheden van de bewoners, met veel aandacht voor een publiek park en bufferzones om ontmoeting te stimuleren.
De Cock eindigde zijn college met een citaat van de Vlaamse architect Bob van Reeth. De strekking: architectuur is te belangrijk om enkel aan architecten over te laten, het zijn namelijk gebouwen waarin mensen leven. Ze moeten voor hun doel gemaakt worden – weer die menselijke maat – niet enkel omdat het een mooi gebouw moet worden. Het moeten ‘intelligente ruïnes worden’, citeerde De Cock Van Reeth. Het moeten gebouwen worden die lange tijd meegaan en meerdere invullingen kunnen hebben, verduidelijkte De Cock dat standpunt.
'we vinden het hele kleine, bijvoorbeeld een woning, even waardevol als een masterplan voor een sociale woonwijk.’
Minimalistisch decoreren
Gespreksleider Maïté Tjon A Hie merkte op dat het bureau steeds meer opdrachten krijgt – Raamwerk groeit. Hoe gaat het bureau zijn zorgvuldige werkwijze – bestuderen, testen, opnieuw uitproberen, hertekenen – blijven behouden? Die werkwijze staat voorop, antwoordde De Cock. Dat blijven we doen. ‘Ook als Raamwerk ineens hoogbouw of iets groters moet doen?’ vroeg architect Van Hontum door. Dan ook, zei De Cock. ‘We houden onze blik open. Onze laatste opdracht Duinhelm was al wat vrijer, maar we vinden het hele kleine, bijvoorbeeld een woning, even waardevol als een masterplan voor een sociale woonwijk.’
Een man in het publiek merkte op dat de referenties die De Cock als voorbeeld voor zijn gebouwen neemt veel sterker en meer uitgesproken zijn dan het eindresultaat. Voor het jeugdcentrum in Lichtervelde gebruikte De Cock gemeenschappelijke hutten in Borneo die zeer exotisch waren. De Cock: ‘Ik wil de referentie zelf niet overnemen, maar ik vind de werkwijze en methodiek interessant. In Borneo valt de gemeenschappelijke ruimte niet op omdat het verwezen zit in het tentenkamp.’ In Lichtervelde deed Raamwerk hetzelfde, maar dan in de Vlaamse context: ze camoufleerden het gebouw in het stenen dorpsweefsel – het jeugdcentrum werd onderdeel van het dorp.
Het volledige ACN College is terug te kijken op ons Youtube kanaal. Klik op de afbeelding. Meer informatie over Raamwerk: raam-werk.com